سرطان پوست چیست؟ انواع سرطان پوستی

سرطان پوست چیست؟ تکثیر و رشد بی رویه سلول های پوستی که در نهایت منجر به تشکیل سلول های بدخیم و سرطانی می شوند را سرطان پوست می گویند. پیش از آن که به بررسی این بیماری بپردازیم؛ بهتر است با پوست، یکی از اصلی ترین اعضای بدن که از لایه های مختلف تشکیل شده است؛ آشنا شویم.

پوست متشکل از لایه های زیادی است که اصلی ترین لایه های آن، اپیدرم (لایه بالا و یا بیرونی) و درم (لایه ی پایین و یا داخلی) هستند. سرطان پوست از لایه ی اپیدرم شروع می شود. 

ساختار پوست و سلول های پوستی

 پوست به کنترل دمای بدن کمک های زیادی می کند و آب، چربی و ویتامین D را در خود ذخیره می کند.  عوامل مختلف و متعددی وجود دارند که خطر ابتلا به سرطان پوست بدخیم را افزایش و کاهش می دهند.

بنابراین مراقبت از پوست در برابر نور خورشید و انواع اشعه های خطرناک، گرما و سرمای زیاد، آسیب و عفونت، برای حفظ سلامت پوست از اهمیت زیادی برخوردار است.

ساختار پوست متشکل از سه لایه ی اصلی اپیدرم، درم و هیپودرم است:

1. به لایه ی بیرونی پوست، اپیدرم گفته می شود که مانند یک لایه ضد آب بر روی پوست عمل می کند. سلول های پوستی این لایه، ملانوسیت ها هستند که از پوست در مقابل اشعه ی ماوراء بنفش محافظت می کنند.
2. دومین لایه ی پوستی، درم است که ضخیم ترین لایه ی پوست بوده و غدد عرق و چربی و فولیکول های مو در این قسمت قرار گرفته اند.
3. سومین لایه ی پوست هیپودرم، نام دارد که عمیق ترین لایه است و به آن بافت زیر جلدی گفته می شود.

لایه اپیدرم پوست؛ آغاز سرطان پوست

همانطور که گفتیم؛ سرطان پوست از لایه ی اپیدرم شروع می شود. این لایه از سه نوع سلول تشکیل شده است:

• سلول های سنگ فرشی

سلول های نازک و مسطح، لایه ی بالایی اپیدرم را تشکیل می دهند. سرطان سلول سنگ فرشی، کارسینوم سلول سنگ فرشی نام دارد.  سرطان سلول سنگ فرشی در سلول های سنگ فرشی ایجاد می شود. 

• سلول های پایه

سلول های پایه همان سلول های گردی هستند که زیر سلول های سنگ فرشی قرار دارند. سرطانی که در سلول ها و لایه بازال ایجاد می شود، سرطان سلول بازال نام دارد.

• ملانوسیت ها

این سلول ها در قسمت پایین اپیدرم قرار دارند که وظیفه ی ساخت ملانین پوست بر عهده ی آن ها است. ملانین همان رنگدانه هایی است که به پوست رنگ طبیعی می دهد.

زمانی که پوست در مقابل نور خورشید قرار می گیرد، ملانوسیت ها رنگدانه های بیشتر و زیادی را تولید می کنند و موجب برنزه شدن و یا تیره شدن پوست می گردند. سرطانی که در سلول های ملانوسیت ایجاد می شود، سرطان پوست ملانوم نام دارد.  

انواع سرطان پوست

انواع سرطان پوست عبارتند از:

• سرطان سلول پایه ای

یکی از رایج ترین و شایع ترین نوع سرطان های پوستی، سرطان سلول پایه ای است. این سرطان به راحتی قابل درمان است. ظاهر این بیماری می تواند به صورت برآمدگی هایی پر از چربی و مروارید شکل باشد.

رنگ آن سفید بوده و در برخی موارد داخل آن عروق کوچکی دیده می شود. این سرطان بیشتر در گردن، صورت و گوش ها دیده می شود. این ضایعات پوستی ممکن است به شکل های صاف، پوسته دار، و در رنگ های صورتی و قهوه ای بر روی پوست ایجاد شود. 

• ملانوما

یکی از جدی ترین نوع سرطان پوست، ملانوما است که در سلول های تولید ملانین ایجاد می شود. در صورتی که سرطان پوست ملانوم زود تشخیص داده شود، با موفقیت قابل درمان است.

• کارسینوم سلول سنگ فرشی

یکی از متداول ترین و شایع ترین نوع سرطان های پوستی، کارسینوم سلول سنگ فرشی است. سرطان سلول سنگ فرشی در سلول های سنگ فرشی ایجاد می شود. کارسینوم سلول سنگ فرشی با وجود این که مهلک و کشنده نیست، ولی می تواند بسیار تهاجمی باشد.

در صورتی که کارسینوم سلول سنگ فرشی درمان نشود، امکان بزرگ شدن و یا گسترش آن در دیگر قسمت های پوست وجود دارد که، موجب بروز پیامدها و آسیب های جدی تری می شود.

• سرطان مارکل سل (Merkel cell)

یکی از نادرترین نوع سرطان پوستی، سرطان مارکل سل (Merkel cell) است که به صورت گره گوشتی در صورت، سر و گردن ظاهر می شود. افراد مسن بیشتر به این بیماری مبتلا می شود. سرطان مارکل سل (Merkel cell) خیلی سریع رشد می کند و در دیگر قسمت های بدن گسترش می یابد.  گره های ایجاد شده به دلیل این سرطان بیشتر به رنگ های آبی، بنفش و قرمز هستند. 

• لنفوم پوستی

نوع دیگر سرطان پوست، لنفوم پوستی است که از سیستم لنفاوی بدن شروع می شود. سیستم لنفاوی متشکل از غدد لنفاوی، طحال و غده ی تیموس است. این سیستم وظیفه ی کمک به سیستم ایمنی بدن در برابر بیماری ها و عفونت را دارد.  این بیماری به صورت بثورات قرمز و به همراه خارش نمایان می شود. 

• فیبروکسانتومای بی قاعده (fibroxanthoma)

از دیگر انواع سرطان های پوستی، فیبروکسانتومای بی قاعده (fibroxanthoma) است که شیوع کمتری دارد و از جمله نادرترین انواع بیماری های پوستی است. 

• درماتوفیبروسارکوما (dermatofibrosarcoma)

نوع دیگر سرطان پوست درماتوفیبروسارکوما (dermatofibrosarcoma) است که به صورت لکه های جلدی بر روی پوست ظاهر می شود. این سرطان بدون هیچ دردی بوده و می تواند به صورت تهاجمی در کل قسمت های بدن شیوع پیدا کند. درماتوفیبروسارکوما (dermatofibrosarcoma) در رنگ های آبی و قرمز به صورت پلاک بر روی پوست ظاهر می شود. 

سرطان پوست غیر ملانوما

یکی از شایع ترین سرطان های پوستی، سرطان پوست غیر ملانوما است. در ادامه با انواع سرطان غیرملانوما آشنا می شویم:

• آنژیوسارکوم

آنژیوسارکوم یکی از انواع نادر سرطان پوست غیر ملانوما است. این سرطان در امتداد رگ های خونی و عروق لنفاوی ظاهر می شود. عروق لنفاوی قسمتی از سیستم ایمنی بدن هستند که وظیفه ی جمع کردن باکتری ها، ویروس ها و تمامی مواد دور ریز بدن را دارند، تا آن ها را دفع کنند.

آنژیوسارکوم در تمامی قسمت های بدن می تواند ظاهر شود، ولی بیشتر اوقات بر روی پوست سر و گردن ایجاد می شود و به نام سرطان پوست سر هم شناخته شده است.  

• کارسینوم سلول بازال

این نوع از سرطان پوست غیر ملانوما به صورت توده های کوچک و در رنگ های صورتی، سفید براق و نیمه شفاف و یا مثل موم بر روی پوست ظاهر می شود. کارسینوم سلول بازال همچنین می تواند به صورت ضایعات قرمز و پیوسته بر روی پوست ایجاد شود، در برخی مواقع برخی رنگدانه های قهوه ای و یا سیاه هم در داخل این ضایعات دیده می شود.

زمانی که شخصی به سرطان سلول بازال مبتلا می شود، امکان مشاهده پوسته ریزی و خونریزی را در این ضایعات دارد و ممکن است این ضایعات رفته رفته به زخم های بدون درد تبدیل شوند. کارسینوم سلول بازال بعد از مدتی به دیگر قسمت های بدن هم انتقال می یابد. خطر انتقال سرطان سلول سنگ فرشی به دیگر قسمت های بدن معمولا از گره های لنفاوی کمتر است.

• لنفوم سلول b جلدی

لنفوم سلول B جلدی یکی از انواع سرطان های پوستی غیر ملانوم نادر است که ابتدا از گلبول های سفید خون شروع کرده و به پوست حمله می کند. این سرطان پوستی ممکن است که به صورت توده ای در زیر سطح پوست ایجاد شود. رنگ های لکه های این سرطان، صورتی و یا بنفش و در برخی موارد همرنگ پوست است.

• لنفوم سلول T جلدی

لنفوم سلول T جلدی یکی از سرطان های بسیار نادر است که در لنفوسیت های T موجود در گلبول های سفید خون ایجاد می شود. این سلول ها وظیفه ی مقابله با میکروب ها را در برابر سیستم ایمنی بدن دارند.

روند این بیماری در افراد متفاوت تر است، در برخی از افراد به صورت تهاجمی بوده و در بعضی  از آن ها هم به آرامی پیشرفت می کند. این سرطان به شکل بثورات و یا لکه های گرد برجسته بوده و در برخی موارد ممکن است پوسته پوسته نمایان شود.  

• پروتوبرانس درماتوفیبروسارکوم

یکی از انواع سرطان پوست غیر ملانوما، پروتوبرانس درماتوفیبروسارکوم است. این بیماری، به صورت ضایعه های پوستی سفت و خارش دار بر روی پوست ایجاد می شود. 

• کارسینوم سلول مرکل

کارسینوم سلول مرکل یکی از انواع سرطان پوست غیر ملانوما است. این بیماری موجب ایجاد گره های سفت و براقی بر روی پوست یا زیر پوست و یا فولیکول های مو می شود. کارسینوم سلول مرکل اکثرا در سر، گردن ظاهر می شود.

• کارسینوم سباسه

کارسینوم سباسه یکی دیگر از انواع سرطان های پوستی غیر ملانوما است که به صورت گره های سخت و بدون درد ایجاد می شود. این بیماری در هر قسمت بدن ممکن است ظاهر شود ولی اکثرا  بر روی پلک مشاهده می شود. 

• بازال سل کارسینوما

یکی دیگر از انواع بیماری های سرطان پوست Bcc یا همان بازال سل کارسینوما است که بر روی پوست سر بیمار ظاهر می شود. این بیماری شامل تومورهای پوستی است که به کندی گسترش می یابد ولی در برخی از بیماران به صورت تهاجمی عمل می کند. به این بیماری سرطان پوست سر هم می گویند. 

چگونه سرطان پوست می گیریم؟

عوامل متعدد و گوناگونی برای بروز سرطان پوستی  وجود دارند. سرطان پوست زمانی اتفاق می افتد که یک جهش در DNA سلول های پوستی ایجاد شود. این تغییر موجب رشد غیر قابل کنترل سلول های پوستی شده و منجر به ایجاد سرطان خواهد شد.

عوامل خطر برای سرطان های غیر ملانوما و ملانوما یکسان نمی باشند. از جمله ی این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ی ماورا بنفش خورشید
  

آفتاب سوختگی هایی که همراه با تاول باشد، در بیشتر اوقات عامل بروز این سرطان است. بیماری کراتوز اکتینیک به دلیل قرار گرفتن زیر نور خورشید  به وجود می آید. کراتوز اکتینیک به عنوان بیماری خورشیدی هم شناخته می شود.  

• تماس طولانی مدت با مواد شیمیایی

تماس مداوم با مواد شیمیایی مانند: آرسنیک، رادیوم، کرئوزوت   موجب ایجاد سرطان پوست می شود.

• سوختگی با مواد شیمیایی

سوختگی بر اثر مواد شیمیایی ذکر شده باعث ایجاد ملانوما سرطان پوست می شود.

• ارث و ژنتیک

افرادی که در سابقه ی فامیلی خود این بیماری را دارند، بیشتر در معرض خطر قرار می گیرند.

• برنزه کردن

برنزه کردن به وسیله ی نور خورشید و یا دستگاه های سولاریوم، هر دو باعث بروز این بیماری می شود. 

• خال و کک و مک

افرادی که در پوست بدن خود خال و کک و مک های زیادی دارند، بیشتر در معرض این بیماری هستند و باید مراقبت های بیشتری از پوست خود انجام دهند. 

چه کسانی سرطان پوست می گیرند؟

1. افرادی که به صورت مادرزادی دارای موهای قرمز و پوستی کک و مک دار هستند، و یا چشم هایی به رنگ های آبی و سبز دارند، ریسک ابتلای بیشتری در مقایسه با افرادی که دارای پوست تیره هستند، دارند. 
2. افراد که به خاطر شرایط کاری خود مجبور به کار در ارتفاع هستند، به خصوص در هوای گرم و زیر نور مستقیم آفتاب،این افراد بیشتر در معرض بیماری سرطان پوست هستند. 
3. افرادی که به هر دلیلی سیستم ایمنی بدن آن ها ضعیف شده باشد، ریسک ایجاد بیماری در این افراد بسیار زیاد است. به عنوان نمونه افرادی که بیماری ایدز دارند باید مراقبت بیشتری داشته باشند.
4. افراد سیگاری بیشتر دچار این بیماری می شوند، چون سیگار کشیدن بیش از حد موجب بروز سرطان پوست می شود.
5. افرادی که در بدن خود دارای اعضای پیوندی هستند، به دلیل این که سیستم ایمنی آن ها ضعیف تر می شود، بایستی نسبت به دیگر افراد از پوست خود بیشتر مراقبت کنند.
6.  افرادی که در مناطق استوایی زندگی می کنند، به خاطر تابش شدید و مستقیم نور آفتاب، بیشتر در معرض سرطان پوست قرار می گیرند. البته افرادی که در ارتفاعات مناطق استوایی زندگی می کنند از این بیماری در امان نخواهند ماند.
7. داشتن سابقه ی زیاد آفتاب سوختگی های تاول دار، به خصوص در دوران کودکی و یا نوجوانی.
8. داشتن سابقه ی خال های غیر معمول یا چندین خال بزرگ و یا زیاد کوچک.  

آمار سرطان پوست در ایران و جهان

بارقه های پوست در کشور ایران همگام با دیگر کشورهای پیشرفته ی دنیا مشاهده می شود و رشته ی درماتولوژی در کشور ما تا به امروز از پیشرفت خوبی برخوردار بوده است.

حوزه ی پوست در کشور ما دارای تحولات ساختاری زیادی بوده که تنوع بیماری های پوست، تغذیه و سبک زندگی و … خلاء های بسیار جدی در این راستا هستند که در حوزه ی پوست وجود دارند.

با وجود این که بیش از 2 هزار بیماری پوست شناخته شده وجود دارد، 30 تا 40 درصد آن ها از شیوع بسیار بالایی در کشور ایران برخوردار هستند. سالانه بیش از چند میلیون مورد سرطان پوست در ایالات متحده تشخیص داده می شود.