راه های تشخیص سرطان کبد

تشخیص سرطان کبد چگونه است؟ ابتدا باید بدانید سرطانی که به کبد سرایت می کند رایج تر از سرطانی است که از سلول های کبدی شروع می شود. مانند سرطانی که در ناحیه دیگری از بدن، مانند روده بزرگ، ریه یا سینه، شروع می شود و سپس به کبد سرایت  می‌کند.

این نوع  از روی عضوی که سرطان از آن شروع شده نامگذاری می‌شود. مانند سرطان کولون متاستاتیک که  از روده بزرگ شروع شده و به کبد گسترش می‌یابد.

تشخیص سرطان کبد در مراحل اولیه به سختی امکان پذیر است چرا که علائم و نشانه ها تا مراحل پیشرفته تر ظاهر نمی شوند. تشخیص تومورهای کوچک و شناسایی سرطان کبد در معاینه فیزیکی سخت است، زیرا  کبد توسط قفسه سینه پوشیده شده است و زمانی که تومور احساس شود، ممکن است بسیار بزرگ شده باشد.

مراجع به پزشک عمومی

داشتن یک یا چند مورد از علائم زیر به این معنا نیست که حتما تشخیص سرطان کبد شما مثبت می شود. در واقع، بسیاری از نشانه‌ها به دلیل سایر شرایط نیز ایجاد می شوند.

با این حال، اگر هر یک از نشانه‌ها را دارید، لازم است برای بررسی سرطان کبد به پزشک عمومی مراجعه کنید تا در صورت نیاز علت را پیدا و درمان کنند. پزشک درباره سابقه پزشکی شما سوال پرسیده و شکم، پوست و سفیدی چشمانتان را معاینه می‌کند.

 علائم و نشانه های سرطان کبد اغلب تا مراحل بعدی بیماری ظاهر نمی شوند، اما گاهی هم ممکن است زودتر ظاهر شوند. پس بهتر است وقتی اولین علائم را مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید.

شناسایی سرطان کبد اگر زودهنگام باشد، به درمان موفقیت آمیز آن کمک می‌کند. در ادامه برخی از شایع ترین علائم سرطان کبد را ذکر می‌کنیم:

• تب
• کاهش وزن (بدون تلاش)
• از دست دادن اشتها
• حس سیری زیاد بعد از وعده غذایی کوچک
• حالت تهوع یا استفراغ
• احساس  بزرگ شدن کبد ، زیر دنده ها در سمت راست
• احساس بزرگ شدن طحال، زیر دنده ها در سمت چپ 
• درد در ناحیه شکم  یا نزدیک شانه راست
• تورم یا تجمع مایع در شکم
• زردی پوست و چشم (یرقان)
• بزرگ شدن وریدهای شکم
• کبودی یا خونریزی غیرطبیعی 

افرادی که به هپاتیت مزمن یا سیروز مبتلا هستند ممکن است علائم شدیدتری تجربه کنند یا فقط تغییراتی در نتایج آزمایشات آزمایشگاهی، مانند تست‌های عملکرد کبد یا سطوح آلفا فتوپروتئین (AFP) داشته باشند.

همچنین برخی از تومورهای کبدی، هورمون هایی می سازند که بر روی اندام های دیگری غیر از کبد تاثیر می‌گذارند. این هورمون ها ممکن است باعث شوند:

1. سطح کلسترول بالا برود.
2. کلسیم خون  افزایش پیدا کند (هیپرکلسمی) که می تواند باعث تهوع، گیجی، یبوست، ضعف یا مشکلات عضلانی شود.
3.  قند خون کاهش پیدا کند(هیپوگلیسمی) که می تواند باعث خستگی یا غش شود.
4. سینه‌ها (ژنیکوماستی) بزرگ ویا بیضه ها در مردان کوچک شود.
5. تعداد گلبول های قرمز خون افزایش پیدا کنند (اریتروسیتوز) که می تواند باعث قرمزی و برافروختگی فرد شود.

ارجاع به متخصص

اگر با بررسی سرطان کبد و نتایج معاینه فیزیکی ،احتمال تشخیص سرطان کبد وجود داشته باشد، برای انجام آزمایش‌های بیشتر به متخصص ارجاع داده خواهید شد.

آزمایش‌های بیشتر شامل انواع عکس برداری، آزمایش‌های خون و بیوپسی (نمونه برداری) از بافت کبد انجام می‌شود که به تشخیص دقیق سرطان کبد کمک می‌کنند.

از طرف دیگر، بسیاری از بیمارانی که به سرطان کبد مبتلا می شوند، سیروز طولانی مدت (تشکیل زخم ناشی از آسیب کبدی) دارند. اگر حال بیمار مبتلا به سیروز بدون هیچ دلیل واضحی وخیم شود، پزشک متخصص آزمایشاتی را برای بررسی و شناسایی سرطان کبد توصیه می‌کند.

برای افرادی که به دلیل ابتلا به سیروز، هموکروماتوز ارثی(اختلال در جذب آهن)، یا عفونت مزمن هپاتیت B، در معرض خطر سرطان کبد هستند، برخی از متخصصین، غربالگری سرطان کبد را به همراه آزمایش خون آلفا فتوپروتئین (AFP) و سونوگرافی توصیه می کنند.

آزمایش ژنتیک برای تشخیص زودهنگام

امروزه هزاران ژن شناسایی شده  که افراد را در معرض سرطان قرار می‌دهند. برخی از آن‌ها  سهم کمی در ایجاد یک بیماری دارند و برخی دیگر از ژن‌ها، با انواع بسیار نادری از بیماری‌ها مانند سرطان‌های ارثی، در ارتباط هستند. در ادامه این مقاله به آزمایش ژنتیک که به تشخیص سرطان کبد کمک می‌کند، می‌پردازیم.

سرطان کبد شایع ترین نوع سرطان در برخی از کشورهای جنوب صحرا و آسیای جنوب شرقی است. در حالی که تشخیص سرطان کبد در ایالات متحده کمتر اتفاق می‌افتد. چرا که نرخ بروز سرطان کبد از سال 1980 سه برابر شده است.

این سرطان در حدود ده درصد به صورت ارثی اتفاق می‌افتد.تشخیص زودهنگام سرطان کبد در نهایت می تواند به بیمار و پزشک کمک کند بهترین نوع درمان را پیش بگیرند.

وجود یک ژن سرطان ارثی در یک بیمار با سابقه خانوادگی سرطان، درک کامل تری از خطر ابتلا به سرطان بیمار را در اختیار پزشکان قرار می دهد و به آن‌ها کمک می‌کند تا به طور موثرتری بررسی سرطان کبد را انجام دهند.

آزمایش ژنتیکی به ویژه برای خانواده هایی که در معرض خطر ابتلا به سرطان وراثتی هستند، توصیه می شود. به طور کل لازم است شخصی که تشخیص سرطان کبد آن مثبت اعلام شده است، آزمایش ژنتیک هم انجام دهد تا تغییرات ژنتیکی و شناسایی سرطان کبد با دقت بیشتری انجام شود.

اگر تغییری ژنتیکی پیدا شد، این یافته تأیید می کند که سرطان در آن خانواده ناشی از استعداد ارثی برای ابتلا به سرطان است.

راه های تشخیص سرطان کبد

علاوه بر معاینات فیزکی، معمولاً آزمایش‌های دیگری برای تشخیص HCC، یافتن محل قرارگیری تومور در کبد و بررسی اینکه آیا به سایر قسمت‌های بدن سرایت کرده، مورد نیاز است. پس از معاینه فیزیکی و آزمایش خون، متخصص ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش های زیر را توصیه کند:

• سونوگرافی

 در تشخیص سرطان کبد، سونوگرافی جز اولین آزمایش‌هایی هست که توصیه می‌شود. برای اکثر سونوگرافی ها، آمادگی خاصی لازم نیست ولی بستگی دارد کدام قسمت از بدن نیاز به بررسی دارد.

اگر برای انجام سونوگرافی شکم مراجعه کنید، لازم است قبل از بررسی، مقدار زیادی آب بنوشید تا مثانه شما پر شود. چرا که تصویر بهتری به دست خواهد آمد. برای تشخیص سرطان کبد و سرایت آن به سایر اعضای بدن، سونوگرافی داپلر رنگی می‌تواند به پزشکان کمک کنند.

• سی تی اسکن

 سی تی اسکن با استفاده از اشعه ایکس که از زوایای مختلف گرفته می‌شود، تصویری سه بعدی از داخل بدن می گیرد و تشخیص سرطان کبد را با دقت بالایی ممکن می‌کند. گاهی اوقات یک رنگ مخصوص (کنتراست) قبل از اسکن استفاده می شود تا جزئیات بهتری در تصویر دیده شود. 

این رنگ را می توان در ورید بیمار تزریق کرد یا به صورت مایع توسط بیمار بلعیده شود. اغلب، HCC را می توان بر اساس ویژگی های خاص سرطان که در سی تی اسکن دیده می شود، تشخیص داد.

این به بیماران کمک می کند تا از بیوپسی کبد که در ادامه بیشتر با آن آشنا می شویم، اجتناب کنند. برای اندازه گیری اندازه تومور می توان از سی تی اسکن استفاده کرد.

• تصویربرداری (MRI)

استفاده از روش MRI برای تشخیص سرطان کبد بسیار محبوب است. این روش مانند سی تی اسکن می تواند نواحی زیادی از قفسه سینه و شکم را در یک جلسه بررسی کند.

اما از آنجا که هیچ اشعه یونیزان درگیر نیست، تصویربرداری می تواند بارها و با خطر کم تکرار شود. تصویربرداری های MRI جدیدتر می توانند تصاویر مجاری صفراوی ، کیسه صفرا و عروق و رگ های کبد را بازسازی کنند.

از این نوع تصویربرداری ​​می توان برای اندازه گیری اندازه تومور استفاده کرد. یک رنگ مخصوص به نام ماده کنتراست هم قبل از اسکن استفاده می‌شود که تصویر واضح تری ایجاد شود اما در عین حال هزینه ها را هم افزایش می دهد.

• آنژیوگرافی

آنژیوگرافی یک عکس اشعه ایکس از رگ های خونی است. یک رنگ به جریان خون تزریق می‌شود تا رگ‌های خونی کبد در عکس‌برداری اشعه ایکس نشان داده شوند. برای تشخیص سرطان کبد، در این روش کاتری به شریان کبدی وارد شده و ماده ای داخل وریدی به کبد تزریق می کنند. 

آنژیوگرافی کبدی معمولاً در افرادی انجام می شود که در معرض خطر بالایی هستند اما در بررسی سرطان کبد، سایر آزمایشات و تصویربرداری ها موفقیت آمیز نبوده‌اند. در زمان آنژیوگرافی و در صورت تشخیص سرطان کبد، ممکن است شریان تغذیه کننده تومور قبل از تزریق داروهای ضد سرطان مسدود شود.

• لاپاراسکوپی 

لاپاراسکوپی یا جراحی درون بین، تکنیکی جدید در اعمال جراحی است که بدون باز کردن شکم و صرفا با چند سوراخ می توان برخی اعمال جراحی و نمونه برداری را انجام داد.

برای کمک به تشخیص سرطان کبد، این آزمایش به پزشک اجازه می دهد تا با یک لوله نازک، نورانی و انعطاف پذیر به نام لاپاراسکوپ، داخل بدن را ببیند. اما به طور کلی لاپاراسکوپی به ندرت در تشخیص سرطان کبد استفاده می شود.

لاپاراسکوپی خطراتی هم دارد.شایع ترین خطرات، خونریزی و آسیب به سایر ارگان های داخلی شکم است. هر چند اگر توسط یک جراح ماهر و با تجربه انجام شود این عوارض نادر است.

• بیوپسی 

به برداشتن مقدار کمی از بافت برای بررسی سرطان کبد، بیوپسی گفته می‌شود. نوع بیوپسی انجام شده به محل سرطان بستگی دارد.برای تشخیص سرطان کبد، از این روش می توان طی لاپاراسکوپی استفاده کرد. در طی بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف ((FNA، سلول ها با استفاده از یک سوزن نازک وارد تومور خارج می شوند. 

در بیوپسی هسته از سوزن ضخیم تری استفاده می شود. هر یک از این روش ها توسط رادیولوژیست انجام می شود که از سونوگرافی برای هدایت سوزن به قسمت خاصی از کبد دارای تومور استفاده می کند. عمل بیوپسی واقعی معمولا کمتر از 1 دقیقه طول می کشد. این روش معمولاً دردناک نیست و افراد کمی بعد از آن دچار عوارضی شده اند.

قبل از بیوپسی، پزشک خون بیمار را آزمایش می کند تا از لخته شدن آن مطمئن شود. این امر خطر خونریزی بعد از عمل را کاهش می دهد. گاهی اوقات، پزشک ممکن است لاپاراسکوپی و بیوپسی را برای بررسی قسمت غیر سرطانی کبد انجام دهد که متوجه شود به سیروز مبتلا است یا خیر. بعد از بررسی سرطان کبد و سیروز، بهترین گزینه های درمانی انتخاب می‌شود.

همچنین توجه به این نکته مهم است که با روش‌های جدیدتر تصویربرداری، توده‌های بسیار کوچک راحت‌تر مشخص می‌شوند. با این حال، همیشه نمی توان تشخیص داد که یک توده بسیار کوچک سرطان است.

در این شرایط، به‌ویژه زمانی که اندازه جرم ۱ سانتی‌متر یا کوچک‌تر باشد، پزشک ممکن است درمان را تا زمانی که دچار پیشرفت در نشانه‌ها یا نمود تومور نشود، به تاخیر بیندازند.

این امر را رویکرد انتظار (watch-and-wait) می‌نامند.به این معنی که اسکن ها در 3 تا 6 ماه تکرار می شوند. اگر اسکن بعدی نشان دهد که اندازه تغییر نکرده است، رویکرد نظارت ادامه می یابد. اگر رشد کند، پزشک بیوپسی را انجام می دهد.

• آزمایش بیومارکر تومور

آزمایش بیومارکر یا نشانگر زیستی روشی برای جستجوی ژن‌ها، پروتئین‌ ها و سایر مواد  است. این آزمایش‌ها می‌توانند اطلاعاتی در مورد سرطان ارائه دهند. سرطان هر فرد الگوی منحصر به فردی از نشانگرهای زیستی دارد که بر نحوه عملکرد برخی درمان‌های سرطان تأثیر می‌گذارند.

آزمایش نشانگر زیستی به شما و پزشکتان کمک می‌کند تا درمان موثرتری برای سرطان خود انتخاب کنید. همچنین انواع دیگری از نشانگرهای زیستی وجود دارند که می توانند به پزشکان در تشخیص سرطان کبد در طول و بعد از درمان کمک کنند. 

دلایل زیادی وجود دارد که چرا آزمایش تومور مارکر توصیه می‌شود:

• نظارت بر پیشرفت سرطان
• نظارت بر عود سرطان
• کمک به تشخیص سرطان کبد
• برای غربالگری سرطان
• کمک به تشخیص متاستازها
• انتخاب درمان موثر
• پیش بینی عوارض سرطان

• آزمایش AFP خون

این آزمایش به طور خاص برای اندازه گیری میزان پروتئین آلفا-فتوپروتئین در سرم (AFP) انجام می‌شود. معمولاً یک تست AFP عادی خون، به تشخیص سرطان کبد کمک نمی‌کند. در نتیجه پزشکان اکثراً بررسی می کنند آیا سطح AFP خون ثابت است یا تغییر می‌کند.

در این مقاله اطلاعات جامعی درارتباط با تشخیص سرطان کبد و راه‌های شناسایی سرطان کبد ارائه کردیم. یکی از مهم‌ترین نکات در مورد این بیماری، شناسایی سرطان کبد در مراحل اولیه است.

چرا که درمان سرطان ساده می‌شود و احتمال بهبود بیمار بیشتر خواهد بود. در نظر داشته باشید که بعد از پیشرفت و آسیب دیدن بخش مهمی از کبد، امید چندانی به بهبود بیمار نیست.