علائم سرطان ریه در بیشتر بیماران، هنگامی ظاهر می‌شوند که از مراحل اولیه ابتلا به سرطان گذر کرده باشند. در حقیقت، سرطان ریه در میان انواع شایع سرطان قرار دارد.
بیماران علائم مختلفی با توجه به درجه سرطان و میزان پخش شدن تومورهای ریه در بدن تجربه خواهند کرد. موضوعی که برای بحث در این مقاله از مجله هیومن ژن در نظر گرفته ایم، نشانه های سرطان ریه است. در ادامه همراه ما باشید تا اطلاعات کاربردی در این راستا به دست آورید.
علائم سرطان ریه
توجه به علائم سرطان ریه بسیار مهم است. زیرا در تعداد قابل توجهی از بیماران، علایم سرطان ریه هنگامی قابل درک می‌شوند که به مرحله متاستاز در اندام‌های دیگر رسیده باشند.
البته این امکان وجود دارد که افراد با علائم سرطان‌ریه مواجه شوند اما به دلیل شباهتی که با علائم سایر بیماری‌ها دارند، نادیده گرفته شوند. در واقع، اگر نگاهی به نشانه ها سرطان ریه بیندازید، مشاهده خواهید کرد که مواردی مانند کاهش وزن، سرگیجه، خستگی، تورم غدد لنفاوی درصد کمی فرد را به سرطان ریه مشکوک کند.
اما تنگی نفس همراه با سرفه‌های مزمن و طولانی یا برونشیت در میان علائم سرطان ریه بدخیم قرار دارند که می‌توانند برای بیماران، حتی پیش از مراجعه به پزشک متخصص، نگران کننده باشند.
به همین دلیل در ادامه به تعدادی از علائم سرطان ریه که میان بیماران شایع هستند اشاره خواهیم کرد. با توجه به آنها می‌توان برای درمان زودهنگامی اقدام کرد.
سرفه‌های مزمن و طولانی
سرفه‌های طولانی و مزمن به عنوان یکی از علائم شایع سرطان ریه شناخته شده اند. این سرفه‌ها بیش از 3 هفته ادامه پیدا می‌کنند و مدام بدتر و بدتر می‌شوند.
به نحوی که فرد با یک عامل عفونی مجدداً به سرفه‌های مزمن مبتلا می‌شود. در این شرایط میزان ماده موکوزی تولید شده در ریه کاهش یافته و فرد متوجه خشکی گلو می‌شود.
او برای بهبود تنفس خود به طور مداوم سرفه می‌کند. بدون اینکه عامل به وجود آورنده خشکی گلوی او رفع گردد. به همین دلیل سرفه‌ها به طور طولانی ادامه پیدا می‌کنند.
تغییر سرفه
الگوی سرفه کردن بیمار از علائم سرطان‌ریه به حساب می‌آید. به این معنی که هر چه بیماری او پیشرفت می‌کند و بخش بیشتری از ریه‌های او درگیر سرطان می‌شود، سرفه‌های او شدیدتر و بدتر می‌گردند.
به گونه ای که در ابتدا مقداری سرفه همراه با صاف کردن گلوست. اما پس از آن به سرفه‌های مزمن، شدید و طولانی تبدیل می‌شود. در موارد معدودی، هنگام شدت یافتن این نشانه، بیمار اخلاط خونی مشاهده می‌کند. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند که مردم از کنار علائمی ناخوشایند در سیستم تنفسی خود به آسانی گذر نکنند.
تنگی نفس
تنگی نفس (Shortness of breathe) یکی دیگر از علائم سرطان‌ریه است که بسیاری آن را با آسم اشتباه می‌گیرند. هرچند یکی از علائم قرار گرفتن در شرایط پر استرس تنگی نفس است. اما در مبتلایان به سرطان ریه، رشد توده‌های سلولی سرطانی باعث ایجاد موانعی در راه‌های هوایی می‌شوند.
در حالی که این توده‌ها باعث فشار وارد کردن بر ریه و التهاب دستگاه تنفسی می‌شوند. تمام این اتفاقات باعث تنگی نفس به عنوان یکی از علایم سرطان ریه شده که برای فرد آزار دهنده هستند.
درد در قفسه سینه
یکی از مهم ترین علائم سرطان ریه بدخیم، درد در قفسه سینه است. در واقع بیمار با نوعی از سرطان مواجه می‌شود که سیستم تنفسی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تنگی نفس، سرفه‌های مزمن و طولانی یا وجود اخلاط خونی با درد همراه هستند. به همین دلیل فرد در طی این بیماری به طور مداوم از درد قفسه سینه رنج خواهد برد.
خس خس سینه
خس خس سینه (Wheezing) یکی از علائم سرطان‌ریه به حساب می‌آید که با سرفه‌های مزمن و خشکی گلو ارتباط نزدیکی دارد. این نشانه مرسوم در سرطان ریه عمدتاً به این دلیل رخ می‌دهد که راه‌های تنفسی بیمار به دلیل توده‌های سلولی سرطانی تا حدی بسته شده اند.
بیمار هنگام نفس کشیدن با صداهای زائدی مانند قل قل و خرخر کردن یا تق تق در ریه‌های خود رو به رو می‌شود. او نباید این علامت را نادیده بگیرد. زیرا یکی از نشانه های سرطان ریه به حساب می‌آید که بیانگر مسدود شدن مسیر برونش‌ها خواهد بود.
گرفتگی صدا
آسیبی که به قسمت‌های مختلف سیستم تنفسی وارد می‌شود، باعث بروز علایم سرطان ریه خواهد شد. علائمی که عموماً بیمار را به سرفه کردن ترغیب می‌کنند. به همین دلیل به مرور بیماران گرفتگی صدا را نیز تجربه خواهند کرد.
کاهش وزن
شاید برای شما هم عجیب باشد که سرطان ریه با کاهش وزن ارتباط مستقیم دارد. اما باید بگوییم سرطان ریه به خاطر سرفه‌های مزمن و طولانی مدت باعث می‌شود که فرد امکان راحت غذا خوردن را هم نداشته باشد. این موضوع باعث بی اشتهایی، بروز ضعف بنیه و سوء هاضمه (Cachexia) بیماران و نهایتاً کاهش وزن آنها خواهد شد.
درد استخوان
یکی از علائم سرطان ریه که به عنوان نشانه ای غیرقابل انتظار در نظر گرفته می‌شود، درد استخوان‌هاست. در واقع بیمار هنگام راه رفتن درد استخوانی را تجربه می‌کند.
هرچند درد در ناحیه کمر هم ناشی از متاستاز سرطان ریه در استخوان‌هاست. به این ترتیب فرد با یکی از علائم سرطان ریه بدخیم مواجه خواهد بود که نباید آن را نادیده بگیرد. زیرا ممکن است به تدریج در استخوان‌های پا و دست، استخوان لگن و ستون فقرات پخش شوند و درمان کاری طولانی تر و سخت تر باشد.
سردرد
گاهی سردرد به عنوان یکی از علایم سرطان ریه نام برده می‌شود. در واقع گاهی جریان خون در بزرگ سیاهرگ زبرین که خون را از سر و بازوها به قلب می‌برد، به گونه ای است که باعث احساس تپش در سر یا حتی غش کردن می‌شود.
هنگام بررسی دقیق تر، بالا بودن سطح کلسیم خون (حداکثر تا 20 درصد) نشان می‌دهد که سردرد می‌تواند از علائم سرطان‌ریه باشد.
علائم هورمونی
یکی از علائم سرطان ریه که به اسم (Paraneoplastic syndromes) شناخته می‌شود، با تغییرات هورمونی همراه است. در حقیقت، ریه‌های فرد مبتلا به سرطان عناصر هورمون مانندی تولید می‌کنند که وارد جریان خون و سپس اندام‌های دیگر بدن می‌شوند.
این مسئله باعث بروز علائمی می‌شود که به عنوان تغییرات هورمونی مورد اشاره قرار می‌گیرند.
خلط خونی (هموپتزی)
هموپتزی (Hemoptysis) یکی از نادرترین علائم سرطان‌ریه به حساب می‌آید. علت اصلی آن آسیبی است که به سیستم تنفسی وارد می‌شود. تنها 3 درصد از بیماران مبتلا به سرطان ریه، به خاطر سرفه کردن مداوم اخلاط خونی در گلوی خود خواهند داشت؛ اما اگر این روند ادامه پیدا کند، اخلاط خونی زیاد به عنوان یکی از علائم سرطان ریه بدخیم در نظر گرفته خواهند شد.
درد شانه
رشد توموری به اسم (Pancoast tumor) در قسمت بالایی ریه به تدریج به جریان خون، دنده‌ها، ستون فقرات، مهره‌ها و اعصاب محیطی وارد می‌شوند. این پخش شدگی باعث بروز درد در نواحی مختلف بدن از جمله شانه‌ها، بازوها و کمر خواهد شد.
گاهی بی حسی دست‌ها یا پاها ناشی از پخش شدن تومور (Pancoast) در بدن است که در کنار علائم دیگر می‌تواند به تشخیص سرطان ریه کمک کند.
تورم غدد لنفاوی
یکی از تغییراتی که در بدن بیماران مبتلا به سرطان ریه بدخیم رخ می‌دهد، رشد یا تورم غدد لنفاوی ما بین ریه و قفسه سینه است. این اتفاق به دلیل پخش شدن توده‌های سلولی سرطانی در غدد لنفاوی رخ می‌دهد. به همین دلیل می‌توان آن را از علائم سرطان‌ریه بدخیم به شمار آورد.
سرگیجه
افرادی که به سرطان ریه مبتلا می‌شوند، تعادل خود را در هنگام حرکت از دست می‌دهند. علل اصلی آن رشد تومورها و کاهش مسیر جریان خون بزرگ سیاهرگ زبرین هستند که خون را از سر به قلب هدایت می‌کنند. به این ترتیب بیماران در این مرحله از سرگیجه و عدم تعادل رنج خواهند برد.
ذات الریه
بیماری‌های عفونی در ناحیه ریه و برونش‌ها از مهم ترین عللی هستند که باعث بروز علائم سرطان ریه می‌شوند. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که فرد از سرفه‌های مزمن و طولانی رنج می‌برد. به همین دلیل سیستم تنفسی او بستر مناسبی برای رشد عوامل عفونی و ابتلا به ذات الریه (Pneumonia) خواهد بود.
از دست دادن حافظه
بیمارانی که در مراحل پیشرفته سرطان قرار دارند، علائم سرطان ریه بدخیم مانند از دست دادن حافظه را متوجه خواهند شد. علت اصلی اختلال در عملکرد حافظه، متاستاز سرطان ریه در ناحیه سر و طی کردن دوره‌های درمان پرتودرمانی است. بنابراین می‌توان از دست دادن حافظه را یکی از علائم سرطان‌ریه معرفی کرد.
برونشیت
برونش‌ها دو لوله در هر ریه هستند که از نای منشعب شده و به نایژه‌ها و در انتها به کیسه‌های هوایی ختم می‌شوند. چنانچه عوامل عفونی در برونش‌ها قرار بگیرند یا التهاب و تورم در این ناحیه به وجود آیند، فرد به برونشیت مبتلا شده است. بیماران علائمی بین سرماخوردگی و ذات الریه مانند خس خس ریه، سرفه‌های مزمن و همراه خلط، تب و خستگی را تجربه خواهد کرد.
نکته مهمی را نباید فراموش کنید که برونشیت می‌تواند از علایم سرطان ریه به حساب آید. به همین دلیل درمان آن را نباید دست کم گرفت.
خستگی
تنگی نفس و سختی در تنفس باعث می‌شوند که فرد بعد از انجام کارهای کوچک یا پیاده روی در مسافتی کوتاه به سرعت خسته شود. علت اصلی تجربه این نشانه از سرطان ریه، وجود توده‌های سلولی سرطانی است که از انرژی فرد تغذیه می‌کنند. در چنین شرایطی نیاز بیمار به مصرف مواد مغذی نیز افزایش خواهد یافت.
علائم سرطان ریه پیشرفته
تعداد قابل توجهی از بیماران، هنگامی به سرطان ریه خود پی می‌برند که در مرحله پیشرفته قرار گرفته است. کبد، کلیه، غدد فوق کلیه، مغز و استخوان‌ها مناسب ترین موقعیت برای رشد و زندگی تومورهای ریه هستند. بنابراین باید انتظار ظهور علائم سرطان ریه را در این اندام‌ها داشت. مهم ترین علائم سرطان ریه بدخیم عبارتند از:
- بروز عفونت، تورم و توده در غدد لنفاوی گردن و زیر بغل (رشد در غدد لنفاوی)
- سرگیجه و سردرد شدید، عدم تعادل و ضعف دست و پا (متاستاز در مغز)
- احساس درد شکمی، بی اشتهایی، زرد شدن پوست صورت و کاهش وزن (آسیب به کبد)
- عدم کنترل دفع ادرار و مدفوع، بی حسی و ضعف در استخوان‌ها (رشد در استخوان‌ها)
- غش کردن، سرگیجه، ضعف، خستگی و کاهش وزن ناخواسته (متاستاز در غدد فوق کلیه)
علائم کمتر شایع یا نشانه های نادر
علاوه بر نشانه های سرطان ریه که تا کنون توضیح دادیم، علائم دیگری وجود دارند، که به ندرت در بیماران مبتلا به سرطان ریه مشاهده می‌شوند. برای مثال 10 تا 20 درصد مبتلایان به سرطان ریه به دلیل افزایش کلسیم خون خود با از مشکلات گوارشی، تشنگی و کاهش حجم ادرار رنج می‌برند.
در حالی که گروهی دیگر نیز به همین دلیل با مشکلات قلبی و عروقی دست و پنجه نرم می‌کنند.
سندروم هورنر
تومور پانکوست همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، در قسمت بالایی ریه‌ها رشد می‌کنند. این تومور در مقایسه با سلول‌های کوچک سرطانی (SCLC)، بیشتر در سلول‌های غیر کوچک سرطانی (NSCLC) قرار می‌گیرند.
همین عامل باعث می‌شود که اعصاب بخشی از صورت و چشم‌ها تحت تأثیر این نوع توده سلولی باشند. به همین ترتیب فرد با افتادگی پلک، کوچک شدن مردمک چشم یا کاهش تورم صورت رو به رو خواهد بود. شرایط توضیح داده شده سندروم هورنر (Horner syndrome) نام دارد.
سندروم ورید اجوف فوقانی
بزرگ سیاهرگ زبرین یا اجوف فوقانی (superior vena cava -SVC) بخش دیگری از بدن است که تحت تأثیر علائم سرطان ریه قرار می‌گیرد. این سیاهرگ از سر و بازوها به سمت قلب می‌آید.
در مسیر خود از نزدیکی قسمت بالایی ریه و غدد لنفاوی قفسه سینه عبور می‌کند. تومور پانکوست ورید اجوف فوقانی را تحت فشار قرار می‌دهد. همین باعث ورم در ناحیه صورت، بازوها، گردن و قسمت بالایی قفسه سینه می‌شود.
علایم سرطان ریه ای که اشاره کردیم اگر شدت یابند باعث بروز سردرد، سرگیجه و تغییر هوشیاری فرد می‌شوند. در حالی که تأثیر این تومور در مغز بسیار خطرناک و جبران ناپذیر خواهد بود.
سندروم های پارا نئوپلاستیک
پارانئوپلاستیک که پیش از این در بخش تغییرات هورمونی هم مورد اشاره قرار گرفت، سندرومی است که به علت اثرات مخرب توده‌های سلولی سرطانی در ریه به وجود می‌آید.
بدن در چنین شرایطی موادی شبیه هورمون می‌سازد که وارد جریان خون می‌شوند و مشکلاتی در بافت‌ها و اندام‌های دوردست به وجود می‌آورند. این سندروم به عنوان علائم اولیه سرطان ریه معرفی می‌شود. اما به تدریج سایر اندام‌ها تحت تأثیر علائم سرطان‌ریه قرار خواهند گرفت.
تومورهای پانکوست
تومورهای پانکوست، توده‌های سلولی سرطانی به حساب می‌آیند که در قسمت‌های بالایی ریه رشد می‌کنند. عمده تومورهای پانکوست در سلول‌های تختی قرار دارند که سطح مجاری هوایی را تشکیل می‌دهند.
اما رشد این تومورها باعث بروز علایم سرطان ریه در ناحیه اعصاب، بزرگ سیاهرگ زبرین، سر و بازوها می‌شود. این علائم معمولاً شامل سردرد، سرگیجه، عدم تعادل و درد استخوان‌های دست هستند.
علائم سرطان ریه در آزمایش خون
تست خون یکی از روش‌های کاربردی در تشخیص سرطان ریه به حساب می‌آید. وجود نشانگرها در خون باعث شده که بتوان آثار مخرب توده‌های سلولی سرطانی را در سرطان سلول‌های فلسی و سرطان آدنوکارسیوما بر بدن تشخیص داد.
در سال 2021، مرکز سرطان جان هاپکینز با کمک هوش مصنوعی توانست الگوهای غیر طبیعی قطعات (DNA) توده‌های سرطانی در حال گردش در جریان خون را شناسایی کند.
به این ترتیب تشخیص سرطان ریه با آزمایش خون با حدود 90 درصد دقت امکان پذیر شد. پژوهشگران دانشگاه هاروارد نیز تلاش کرده اند از ابزارهایی برای تست خون استفاده کنند که با کمک آنها، این آزمایش جایگزین سی تی اسکن شود.
جمع بندی
- در تعداد قابل توجهی از بیماران، علایم سرطان ریه هنگامی قابل درک می‌شوند که به مرحله متاستاز در اندام‌های دیگر رسیده باشد.
- کاهش وزن، سرگیجه، خستگی، تورم غدد لنفاوی، تنگی نفس همراه با سرفه‌های مزمن و طولانی یا برونشیت از علائم سرطان ریه به حساب می‌آیند.
- خس خس سینه یکی از علائم سرطان ریه است که با سرفه‌های مزمن و خشکی گلو ارتباط نزدیکی دارد. این نشانه مرسوم در سرطان ریه عمدتاً به این دلیل رخ می‌دهد که راه‌های تنفسی بیمار به دلیل توده‌های سلولی سرطانی تا حدی بسته شده اند.
- 10 تا 20 درصد مبتلایان به سرطان ریه به دلیل افزایش کلسیم خون خود با از مشکلات گوارشی، تشنگی و کاهش حجم ادرار رنج می‌برند.
- تست خون یک ابزار تشخیصی به حساب می‌آید که با کمک هوش مصنوعی و امکان مشاهده (DNA)، شرایط برای مشاهده علایم سرطان ریه بیشتر فراهم شده است.
